Ik breng een fantastische dag door samen met Raven van Raven Star Cosplay. 

Hoi! Ik ben Raven, 29 en in het dagelijks leven vertaal ik videogames. Daarnaast doe ik aan cosplay.

Wat houdt cosplay precies in?

Kostuums namaken van videogames of films, series, boeken, eigenlijk alles wat ik tof vind. Props die erbij horen, pruiken stylen, en dan naar conventies toe met andere nerds in kostuums, haha. Daar maken we foto’s met elkaar en met fotografen en flippen we samen over dingen die we leuk vinden, over onze fandoms.

Klinkt eigenlijk hartstikke leuk! Waar werk je het liefst mee? Films? Series? Games?

Voor mij vooral games, aangezien ik zelf ook in die industrie werk en zelf veel game, daar ligt mijn focus het meest op. Het eerste kostuum op deze foto’s is Vex, oftewel Vex’ahlia, Vex’ahlia de Rolo, Baroness of the First House of Whitestone and Grand Mistress of the Grey Hunt aka ‘Little Elf Girl’. Vex is het personage van actrice Laura Bailey op de Twitch-show Critical Role waarin voice actors met elkaar dungeons and dragons spelen. Vex is een half-elven ranger, een enorme badass die flirt met vrijwel iedereen, behoorlijk gierig is en een gouden hart heeft. Deze outfit is gebaseerd op de outfit die ze draagt in de live-action intro van de show. Ik hou zo van dit personage!

De hunter komt uit de game Bloodborne. In deze game speel je met een man of een vrouw (kies je zelf) en moet je naar de stad Yharnam die geplaagd wordt door een mysterieuze ziekte die mensen in monsters verandert. Het is aan jou om de straten op te schonen! Ik heb deze game helemaal blauw gespeeld en vond het supergaaf om een keer een badass-kostuum te maken dat ik helemaal kon vernielen met verf en nepbloed.

Heb je een favoriet kostuum, van alle kostuums die je ooit gemaakt hebt?

Hmmm, dat zijn er eigenlijk stiekem twee. Aan de ene kant Aloy van Horizon Zero Dawn, omdat daar een ontzettend tof verhaal achter zit, zoveel liefde – dat zal ik nooit meer vergeten.

Kun je kort samenvatten wat dat verhaal is? 

Ik ben, toen ik nog bezig was met het kostuum, door Guerrilla Games uitgenodigd om naar kantoor en een aantal toffe events te komen, ik mocht daar de game spelen voordat hij uitkwam. Ook heb ik leuk contact op gedaan met de ontwikkelaars en er een aantal goede vrienden aan overgehouden, zo gaaf.

Het is een hele community, wat erachter zit? Veel meer dan ‘gewoon een paar gasten die verkleed naar conventie gaan’.

Ja, zeker voor Horizon was dat zo gaaf, er waren mensen die al voor de game uit was gekomen Aloy hadden gedaan en die werden vanuit de hele wereld overgevlogen naar Amsterdam, dat was echt te gek. Een andere cosplay die me altijd dierbaar zal blijven is Bayonetta. Dat is een volledige bodysuit die ik zelf heb gemaakt en dat was voor mij echt een drempel om mijn lijf in zoiets straks te hullen en om dat te maken. Uiteindelijk, toen dat allemaal bij elkaar kwam, is dat zo’n overwinning geweest.

Wat mooi. Er gaat ontzettend veel tijd zitten in het maken van een kostuum, dat is echt een proces, lijkt me?

Ja, veel meer uren dan je het uiteindelijk draagt eigenlijk, haha.

Het is part of the fun, denk ik? Je bent ontwerpster, visagiste, model en kunstenaar in één.

Ja, het hoort er voor mij wel een beetje bij. Je kunt ook complete kostuums kopen of dingen uit een feestwinkel halen en die dragen naar conventies, dat is ook allemaal cosplay. Je hoeft het niet zo dom te doen als ik, haha. Ik heb bijvoorbeeld aan alleen maar een cape voor mijn Daenarys Targaryan zo’n 15 tot 20 uur gewerkt, als het niet meer is. Dat is veel, maar ik vind het eigenlijk wel relaxed, ik kijk dan bijvoorbeeld een aflevering Critical Role en zit tegelijk een beetje hersenloos die stof een patroon te geven.

Eigenlijk net zoals breien.

Ja.

En al je props zoals wapens etc. maak je ook helemaal zelf?

Ja, daar gebruik ik allerlei verschillende materialen voor, van isolatieschuim tot craftfoam tot worbla en verf of nagellak voor bloed bijvoorbeeld, of nep gras als mos op mijn boog etc.

Supergaaf. Voor jou is ook bodypositivity en diversiteit binnen de cosplay community (en in het algemeen) heel belangrijk. Kun je daar wat meer over vertellen? Hoe erg is bodyshaming aanwezig binnen cosplay?

Op zich is er al best veel vrijheid en zie je bijvoorbeeld jongens die als meisjes cosplayen, meisjes die als jongens cosplayen, dikke mensen in bodysuits en dunne mensen in bodysuits, er zullen heel veel mensen zijn die zeggen ‘dat kan allemaal!’, maar onder de oppervlakte is er toch meer aan de hand. Een groot gedeelte van de cosplay community bestaat uit jonge meiden die heel erg met hun lijf en eigenwaarde in de knoop zitten. Ze zijn zestien en onzeker, dat is al best een gevoelige periode en dan zijn er soms opmerkingen, ook van buiten de community, die schade aanrichten bij die jonge meiden.

Mensen begrijpen soms niet wat cosplay inhoudt en gaan zich dan heel erg focussen op de lichamen ín de kostuums, maar ook onderling. Er is best een grote groep cosplayers die vinden dat je exact moet lijken op het personage dat je cosplayt. Dus ook qua lichaamsbouw, bespiering en gewicht en daarin kun je het nooit goed doen. Je cosplayt pixels, getekende mensen, er zijn gewoon grenzen aan wat je met een echt lichaam kunt doen om er zo uit te zien. Zo heb ik bijvoorbeeld een Harley Quinn en krijg ik daarover soms te horen dat ik te dik ben voor dat kostuum, of ‘Harley Quinn ate too many cupcakes’.

There is no such thing as too many cupcakes! 

Nee, dat bestaat niet, waar héb je het over. Maar dat soort dingen dus. Ik heb vrienden die dikke personages cosplayen en die krijgen dan te horen dat ze daar te dun voor zijn. Of je bent niet lang genoeg, of niet dun genoeg. Er zijn cosplayers met heel veel volgers die dingen zeggen waarvan ik alleen maar kan denken ‘nee, doe het niet!’ Zo heb je af en toe cosplayers die voor en na foto’s plaatsen met de melding dat ze willen afvallen ‘om het personage eer aan te doen’ of ze geven dieet tips of promoten laxeermiddelen in de vorm van thee. Dit zijn mensen met duizenden volgers, waaronder ontzettend veel jonge meisjes die daar onzeker van worden en denken dat ze bepaalde kostuums dus niet kunnen doen vanwege hun lichaam.

Begrijp me niet verkeerd: als jij wil afvallen voor een kostuum dan moet je dat vooral doen. Het is jouw lijf en jouw leven en je moet vooral doen waar jij je goed bij voelt. Maar door het zo openbaar te delen, geven mensen indirect aan dat hun oude gewicht niet goed genoeg was. Dit soort posts kunnen zo ontzettend triggering zijn voor een grote groep mensen. Zelf ontvolg ik mensen die dat doen trouwens altijd. Scheelt mij een hoop frustratie.

Het werkt dus meerdere kanten op en je sluit daarmee een hele grote groep mensen eigenlijk een soort buiten, die misschien ook wel heel graag dat personage willen doen, maar het niet aandurven vanwege hun bouw. Terwijl dat helemaal niet is waar cosplay om draait?

Nee zeker niet, het gaat om dat fandom. Het gaat om het plezier, het naar je zin hebben, je passie delen met mensen die er net zo over denken als jij, die begrijpen hoe gek je bent op zo’n game.

Denk je dat het ook zou helpen als er in games en films etc. meer diversiteit komt in de characters? Ik speel bijvoorbeeld nu Elder Scrolls Online en ik heb bij het maken van mijn character alles op ‘groot’ en ‘breed’ gezet en nog steeds is mijn character slank, lang en sportief van bouw. Het is niet eens een optie om een dik of voller character te maken.

Dat zou zeker veel verschil maken. Wat je ziet vind je normaal. Je begint het gelukkig al een klein beetje te zien, bij mannen zijn vaak verschillende lichaamstype

n mogelijk in games (hoewel de gemiddelde hoofdpersoon type kaalgeschoren dudebro is), maar bij vrouwen komt het ook langzaam op gang. De hyperpopulaire shooter Overwatch heeft verschillende personages. Je typische ‘ik heb grote borsten en een gebroken rug, zodat ze nog meer naar voren staan’-personages, maar ook vrouwelijke personages met verschillende huidskleuren, seksualiteiten en lichaamsvormen. Zarya is groot en gespierd, Mei is klein en thick, etc.

Jinx van League of Legends heeft hele kleine borsten. Ellie uit The Last Of Us ziet eruit als een slanke, maar normale tienermeid. Aloy is slank en gespierd, maar heeft een wat ronder gezicht, scheve tanden en is een sterke chick.

We hebben nog een enorme weg te gaan, maar je begint het al een beetje te zien. Het is zo belangrijk dat je jezelf kunt spiegelen aan mensen in de media. (een van de redenen dat het zo vervelend is dat er zo weinig POC, queer en trans personages zijn). En als je nu niemand ziet met jouw lichaamstype in de dingen die jij leuk vindt, dan is het misschien tijd om jezelf te gaan laten zien door middel van cosplay! Dat was voor mij een van de redenen om mijn page te starten.

Er is binnen de cosplay community ook gewoon fatshaming en daar wil ik tegenin gaan en een andere boodschap uitstralen. Ik krijg wel eens berichtjes van mensen die een bepaald character willen cosplayen en dat niet durven vanwege hun lichaam, en dan zeg ik alleen maar ‘GO! Doe het!’ want het is zo leuk!

Je vertelde net ook over jouw Bayonetta, dat was voor jou een overwinning om in zo’n strak bodysuit te gaan, hoe was dat?

Het voelde vooraf eigenlijk best schijnheilig, ik had namelijk altijd geroepen dat ik nooit in een bodysuit zou gaan omdat het strak zit en je dat alleen moest doen als je heel dun bent. Maar hoe meer ik bezig was met bodypositivity binnen de cosplay op mijn social media hoe meer ik dacht: is dik nou echt het ergste wat ze me kunnen noemen? Dan vindt iemand me dik, en dan? Ik ga gewoon nog een cupcake eten!

En nog een, en nog een, en nog een, haha.

Juist. Op een gegeven moment had ik gedroomd dat ik Bayonetta ging cosplayen en toen dacht ik ‘ja, dat wil ik eigenlijk wel heel graag!’ en vond ik ook dat ik moest luisteren naar wat ik zelf altijd zei tegen anderen: cosplay wat je leuk vindt, ongeacht je lichaamsbouw. Ik wilde het goede voorbeeld geven en ben dus Bayonetta gaan maken.

En? Heb je vervelende opmerkingen gehad?

Nee! Iedereen vond het prachtig! Mijn foto werd gedeeld door een groot cosplay account en die had de bedenker van Bayonetta daarin getagd, die er echt om bekend staat iedereen die hem iets vraagt of stuurt te blokkeren. Hij heeft geen behoefte aan contact met fans. Maar hij retweette mijn kostuum, met een smiley erbij! Groot compliment! Echt heel gaaf.

Dat is een heel mooi compliment inderdaad.

Verder zullen er misschien mensen achter mijn rug om op events dingen gezegd hebben, maar dat weet ik natuurlijk niet en vind ik ook niet belangrijk. Het was vooral voor mezelf heel tof om te doen, ik ben ook online heel eerlijk geweest over dat proces en hoe dat voor me was. Ik heb huilend voor de spiegel gestaan in die bodysuit en durfde er niet mee naar buiten. Nu vind ik het heel tof, maar dat was wel een proces. Ik ben heel open over de eetstoornis die ik heb gehad, en de issues die ik zelf nog heb met mijn lichaam en hoe ik daarnaar kijk.

Met Bayonetta ben ik begonnen met daarover delen en dat heeft me alleen maar heel veel moois gebracht. Je kunt niks verbergen in dat kostuum. Normaal koos ik kostuums uit waarmee ik kon laten zien wat ik wilde laten zien, maar in dit kostuum zie je alles. Elke kuiltje en bobbeltje is zichtbaar, maar dat was dus juist enorm bevrijdend. Toen ik er voor het eerst mee naar een conventie ging kwam er iemand naar me toe die Bayonetta voor me had getekend omdat ze het zo inspirend vond dat ik haar had gemaakt. Die tekening was heel mooi en gelamineerd en hangt nu nog in mijn huis! Iemand anders had een veer meegenomen die ze in m’n reet wilde steken omdat ik zo mijn best had gedaan. Het was echt heel gaaf om te zien hoe mensen mee hadden geleefd en dat er meer mensen waren die nu tóch die stap durfden te zetten om een bodysuit te dragen. Dat was het zo waard. Ik zeg altijd, als ik een iemand kan helpen met wat ik doe dan is dat het al waard.

Ik denk dat jij heel veel mensen helpt en inspireert, juist omdat je zo open en eerlijk bent over de moeilijkere dingen. Dat is zo herkenbaar en mensen kunnen zich daarmee identificeren. Ze zien dat jij al die gave dingen doet en er ontzettend veel plezier in hebt. Moet je wel eens mensen blokkeren van je pagina’s?

Ja, en dat zijn altijd mannen. Die voelen dan een soort aanspraak op mijn werk, alsof ik me drie uur lang in de make-up heb zitten werken voor een conventie ’s ochtends zodat zíj ervan kunnen genieten. Van die gasten die denken dat ik een kostuum aantrek voor de aandacht en dat zij dat wel even zullen geven. Dat zie je heel veel binnen de cosplay community. Je ziet ook vaak dat mannen niet weten hoe ze een compliment moeten geven, dat gaat op een of andere manier dan vaak over je lichaam in plaats van je kostuum of je toffe attributen.

Haha, dat lijf heb je vanzelf maar in dat kostuum zit uren en uren werk! 

Ja precies hé, laten we het even over die bodysuit hebben die ik zelf met bloed zweet en tranen in elkaar genaaid heb!

Het is echt jammer dat júist in zo’n wereld van fantasie waarin je je compleet zou moeten kunnen verliezen ook bodyshaming is. Dat de focus zo moet liggen op je lijf. 

Ja. Ben je wel gespierd genoeg, zijn je borsten wel groot genoeg. Echt zonde. Ik hoop dat steeds meer mensen daar schijt aan gaan hebben en gaan cosplayen wat ze willen, ongeacht hoe ze er zelf uitzien. Ik neem mijn hobby heel serieus, maar uiteindelijk zijn we nerds in kostuums die een passie delen. Maak het niet zoveel ingewikkelder dan het is. Representatie is daarin, zoals we net ook al zeiden, heel belangrijk. Er zijn mensen die cosplay gebruiken als een soort motivator om fit te worden, die gaan dan een jaar trainen om er perfect uit te zien voor een gespierd personage. En dat mag, maar begrijp wel dat het niet hóéft. En dat je dat niet moet opleggen aan anderen.

Cosplay heeft jou dus juist geholpen op de weg naar bodypositivity.

Ja, absoluut. De eerste keer dat ik online een rare comment kreeg was ik ontzettend van slag, waarom zegt een vreemde iets lelijks tegen mij? En het is nog steeds niet makkelijk, maar je groeit. Het wordt makkelijker, het interesseert me steeds minder. Ik zie zoveel jonge cosplayers worstelen met hun lijf, en als een bekende cosplayer dan ook nog eens zegt dat ze moeten afvallen voor een bepaald personage dan vind ik dat link. Je bent nooit te oud, te jong, te dik of te dun om te beginnen met cosplay. Doe het gewoon! Het is heerlijk om zo creatief bezig te zijn en een community te ontdekken waarin je heel gemakkelijk leuke mensen leert kennen vanwege de gezamenlijke interesse. Je loopt beiden in een kostuum dus leg je makkelijk contact.

Ik ben heel dankbaar voor wat ik kan doen en de berichtjes die ik krijg van mensen die nu ook durven te gaan cosplayen. Het is een superfijne community en hoe meer mensen het gaan doen, zich durven laten zien, hoe meer diversiteit we gaan zien en hoe mooier die community nog gaat worden.

Raven en haar prachtige cosplay zijn vinden op Twitter, Facebook en Instagram!

Tegenover mij zit Dianne, zij heeft Alopecia Areata: een ziekte waarbij je haar uitvalt. Een tijdje terug benaderde ze mij voor een fotoshoot en toen ontstond het idee om hierover een interview te doen. Hi Dianne, welkom! Wil je ons eerst iets meer over jezelf vertellen?

Ja! Ik ben Dianne, 22 jaar, ik woon in Zoetermeer en ik ben schoonheidsspecialiste. Binnenkort begin ik aan de opleiding voor pedicure, dus ik ga uitbreiden. Ik ben nu bijna twee jaar samen met mijn vriend.

En jij hebt dus een ziekte waarbij je pleksgewijs je haar verliest, maar dat is wel heel kort samengevat. Wat houdt het precies in?

Het is een auto-immuunziekte, het lichaam valt dus eigenlijk zichzelf aan. In mijn geval zijn het de haarwortels die aan worden gevallen, waardoor op het aangetaste gebied kale plekken ontstaan. Er zijn ook vormen van deze ziekte waarbij mensen over hun hele lichaam geen haar meer hebben, bij mij is met meer op bepaalde plekken.

Het kan dus overal op je lichaam gebeuren?

Ja, maar bij mij is het nu vooral op mijn hoofd. Mijn wenkbrauwen en wimpers heb ik gelukkig nog.

Hoe oud was je toen de ziekte bij je werd ontdekt?

Ik was toen 4, daar weet ik zelf weinig meer van, maar ik had een kale plek achter op mijn hoofd die maar niet wegging en groter werd. Mijn ouders zijn toen met me naar de huisarts gegaan, doe ons doorverwees naar de dermatoloog. We kregen er eerst een zalfje voor maar dat hielp niet, toen ik wat ouder werd kreeg ik injecties met corticosteroïden in de kale plekken op mijn hoofd om de haargroei te bevorderen. Ook heb ik nog een medicijn geslikt om mijn immuunsysteem sterker te maken, maar aangezien die bij langdurig gebruik niet goed voor je organen zijn én ze maar tijdelijk werken, ben ik daar ook mee gestopt. Ze wisten verder niet goed wat ze ermee moesten doen en op den duur groeide er hier en daar ook weer haar terug.

Het kan dus wel teruggroeien? 

Ja, op mijn hoofd heb ik nu ook op bepaalde plekken weer donshaartjes, maar je weet nooit waar en wanneer het gaat uitvallen of teruggroeien.

Voel je er iets van? Doet het bijvoorbeeld ook wel eens zeer, of voel je tintelingen of een verdoofd gevoel op plekken waar het uitvalt?

Nee, het kan zomaar zijn dat ik morgen wakker word en dat er weer een kale plek bij is. Dat merk ik verder niet, behalve dat ik het zie. Ik vind bijvoorbeeld ook nergens haar, wat echt heel vreemd is. Je zou verwachten dat ik af en toe hele plukken haar op mijn kussen of in mijn borstel vind, maar dat is niet zo, het lijkt wel alsof mijn haar gewoon oplost of teruggaat in mijn hoofd.

Was dat ook zo toen je haar nog langer was, vroeger?

Ja, ik heb nooit ergens haar gevonden. Mensen zeggen vaak “je ziet het gewoon niet, dat gaat onbewust”, maar dat is niet zo. Je gaat met je hand door je haar en ineens is daar die kale plek, maar geen losse haren. Ik heb geen idee waar dat haar naartoe gaat.

Tijdens de fotoshoot een tijdje terug was je helemaal kaal, op een paar stukjes gemillimeterd haar na, heb je het toen geschoren? 

Voor de fotoshoot heb ik het wel laten scheren, alleen op de achterkant van mijn hoofd zit nog één stuk waar nog haar groeit, maar dat is zo weinig dat ik dat weg heb laten halen. Nu is dat alweer een stukje langer geworden en ik probeer het ook te laten groeien nu, om te kijken wat er gebeurt. Soms is het donker, soms komen er lange witte haren tevoorschijn.

Het viel mij toen ook op, en nu weer, hoe mooi je haarwerk is. Alleen als je het weet zie je bij je scheiding als je heel goed kijkt een stukje gaas, maar verder is het zo natuurlijk en staat het je zo mooi. Is het van mensenhaar gemaakt?

Ja, van mensen die hun haar doneren.

Wanneer ben je begonnen met het dragen van een haarwerk?

Eigenlijk pas sinds dit jaar mei een heel haarwerk. Daarvoor had ik vrij grote kale plekken, toen kreeg ik een haarstukje dat je nog vastklikt in je eigen haar, waarmee je die ene kale plek kunt bedekken, maar op den duur bleven die niet meer zitten en werd mijn haar steeds dunner. Toen ben ik overgestapt op een heel haarwerk.

Krijg je een vergoeding voor je haarwerk vanuit je verzekering?

Een deel, maar eigenlijk vrij weinig, ook vanwege je eigen risico. Mijn haarwerk kostte zo ongeveer 1500 euro en ik krijg zo’n 400 euro terug áls ik over mijn eigen risico heen ben. Dat was ik nu niet, dus heb ik het helemaal zelf moeten betalen.

Wat jammer dat je maar zo weinig (of eigenlijk niets) terugkrijgt en dat zo’n haarwerk zo duur is. Hoe lang doe je ermee en in hoeverre is het vergelijkbaar met je eigen haar?

Het is ongeveer dezelfde kleur, alleen mijn eigen haar had iets meer slag erin. Dit is vrij stijl en ik kan het wel krullen, maar dat is niet echt goed. Hoe meer je ermee doet hoe sneller het haarwerk ‘op’ is, omdat het echt mensenhaar is krijgt het ook dode punten dus je moet het af en toe ook laten knippen. Meestal doe je ongeveer een jaar met een haarwerk.

Kun je uitleggen waarom we de term ‘haarwerk’ gebruiken in plaats van ‘pruik’? 

Soms gebruik ik zelf ook wel eens pruik, maar meestal inderdaad haarwerk. Pruik klinkt een beetje goedkoop, alsof je het voor een verkleedpartijtje doet. Zo’n felroze nep pruik bijvoorbeeld. Haarwerk past er wat meer bij omdat het echt een heel mooi stuk is wat ik elke dag draag.

Heb je ‘m thuis ook wel eens op?

Nee, thuis doe ik hem eigenlijk altijd af. Dat vind ik fijner.

Heb je er last van als je ‘m draagt? Jeukt het bijvoorbeeld?

Soms wel, zoals nu, nu er weer wat stekeltjes groeien, dan kan het wel eens kriebelen. Of als het heel warm is, dan zet ik ‘m liever af.

Hoe was het voor jou om dit jaar echt al je haar te verliezen? Haar, en zeker lang haar, wordt in deze maatschappij toch heel vaak als hét toonbeeld van vrouwelijkheid gezien. Ik vind dat onzin en denk dat dat een social construct is waar we vanaf moeten, maar dat is makkelijk gezegd voor iemand zoals ik. Jij hebt gewoon geen keuze. 

Toen ik alleen nog maar een paar plukken haar had en het er echt niet meer uitzag heb ik het door de kapper laten afscheren, zelf vond ik dat te confronterend. Als ik toen in de spiegel keek walgde ik echt van mezelf, ik heb ook een tijd sociale contacten vermeden en ben nauwelijks buiten geweest.

Was dat uit schaamte? Of was je bang voor opmerkingen?

Ik voelde me inderdaad niet vrouwelijk en niet mooi. Ik ben altijd graag met mijn uiterlijk bezig geweest en ik schaamde me hiervoor en voelde me niet goed genoeg. Omdat ik er altijd mee bezig was om er perfect uit te zien was ik bang dat mensen me nu niet mooi genoeg zouden vinden. Ineens had ik daar geen controle meer over en dat vond ik verschrikkelijk, zo erg dat ik mezelf niet wilde aankijken in de spiegel.

Dat lijkt me ook wel heel heftig. Aan de ene kant is het ‘maar’ haar, aan de andere kant is het toch ook een onderdeel van je identiteit, lijkt me. Zo voel ik dat althans.

Ja, zo voelde ik dat ook. Mensen zeiden wel vaak tegen me “Ach, het valt wel mee, het zijn maar een paar kale plekken.” Dat bleef ook wel hangen in mijn hoofd, dan stond ik erbij stil dat andere mensen het veel zwaarder hebben en echt heel erg ziek zijn, en vond ik van mezelf dat ik niet mocht zeuren. Ik probeerde het te relativeren, maar toch was het soms best zwaar.

Je was toen je helemaal kaal werd al samen met je vriend, hoe ging hij daarmee om? 

Toen we net samen waren heb ik hem natuurlijk vrij snel verteld dat ik deze ziekte heb, en hij is daar eigenlijk altijd heel goed mee omgegaan. Ook toen ik helemaal kaal werd is dat niet veranderd, ik merk nog steeds dat hij me mooi vindt en me op dezelfde manier behandelt. Ik vond het meer zelfs soms lastig en confronterend, bij hem groeit natuurlijk wel gewoon haar  en dat ‘klopt’ dan soms niet, dat ik kaal ben en hij niet. Maar het beïnvloedt onze relatie verder niet echt, gelukkig.

Wat fijn! Heb je van andere mensen wel eens vervelende of ongevoelige opmerkingen gehad?

Nauwelijks, ik ben er gelukkig niet mee gepest. Ik kon het ook altijd goed verbergen. Toen ik op de middelbare school zat had ik wel een keer een grote plek boven mijn linker oor en toen waaide het nogal hard, waardoor mijn haar omhoog vloog. Degene met wie ik toen buiten stond zei: “Haha, het lijkt net alsof je een pruik ophebt!” Daardoor ben ik wel geschrokken en me nog meer gaan bezighouden met het verbergen ervan. En mensen zeggen met warm weer wel eens “Pfff ik heb het zo warm met mijn haar op mijn hoofd, jij kunt even lekker je haar afzetten!” Dan denk ik wel: dat is niet echt hoe het werkt. Ik zou zo met je willen ruilen hoor, geef mij dat warme haar maar!

Hoe open ben je erover?

Eigenlijk pas sinds onze fotoshoot heb ik het wat meer aan mensen laten zien en die foto’s ook doorgestuurd, de reacties daarop waren heel positief! Veel mensen vinden zelfs dat mijn gezicht nog mooier uitkomt zonder mijn haarwerk, en in elk geval niet minder mooi. Al die opmerkingen deden wel wat met me, dat anderen er dus ook positief op reageren. Ook de vrienden van mijn vriend bijvoorbeeld. Vrouwen reageren al snel heel positief op elkaar met dit soort dingen, maar dat mannen er ook zo op reageerden was extra fijn. Een soort bevestiging dat ik ook goed genoeg  ben zonder mijn haar.

Dat is mentaal ook wel weer een mooie stap vooruit, lijkt me.

Ja zeker, ik plaatste ook vooral de mooie foto’s van de fotoshoot mét mijn haarwerk, maar uiteindelijk heb ik ook een bericht op Facebook gezet met foto’s zonder haarwerk en een stukje tekst erbij met “Dit is hoe het echt is.” Ontzettend spannend om dat zo te laten zien, maar dat is wel wie ik echt ben. Ik wil mijn leven niet laten bepalen door de Alopecia, door steeds binnen te blijven en me te schamen en beetje bij beetje leer ik het te accepteren hoe het is. De fotoshoot heeft daar echt mee geholpen. Eerst voelde ik me niet mezelf zónder haarwerk, maar nu is dat niet meer zo. Zowel met als zonder haarwerk voel ik me goed en voel ik me echt Dianne.

Heel mooi om te horen. Zou je ook de straat opgaan zonder je haarwerk?

Nee, nog niet. Maar dat is vooral omdat ik bang ben dat mensen denken dat ik een ernstige ziekte heb, en ik geen zin heb in vragen.

Heel begrijpelijk. Jij bent door dit alles eigenlijk gedwongen om verder te kijken dan je uiterlijk, wat zou jij (jonge) mensen willen meegeven die onzeker zijn over hun uiterlijk? 

Dat jij als persoon zoveel meer bent dan alleen je uiterlijk. Ik was altijd heel erg met mijn uiterlijk bezig, altijd kritisch op mezelf, en ervoer daar soms ook stress van. Maar uiteindelijk is er zoveel meer wat jou mooi maakt. Wat je uitstraalt als persoon, wie je bent, hoe je omgaat met andere mensen. Onthou dat wanneer je gestresst bent over je uiterlijk. Vorig jaar heb ik een periode gehad waar ik nog vrij veel haar had, maar heel veel stress had. Dat heeft voor mijn gevoel de ziekte ook erger gemaakt en eraan bijgedragen dat ik nu helemaal kaal ben. Voor jezelf zorgen is zo belangrijk! Nu ik geen haar heb merk ik wat er écht toe doet, wat er meer is. Ik had geen andere keuze dan dat inzien. Ik geniet nu meer van de kleine dingen en, heel maf, ben nu gelukkiger dan vorig jaar. Er is zoveel meer in het leven, zonde om dan teveel met je uiterlijk bezig te zijn.

 

Vandaag praat ik met Anoesjka, en Anoesjka is dik. 

Ja.

We hebben tijdens een fietstocht een keer lang en uitgebreid over fatshaming gepraat samen en toen dachten we; daar moeten we iets mee. Daarom vandaag een openhartig gesprek over hoe het is om dik te zijn. Vertel eerst eens wat over jezelf!

Ik ben 27, ik hou erg veel van m’n kat en m’n vriend, kom oorspronkelijk uit Zeeland maar woon nu in Den Haag en dat vind ik heel fijn. Ik heb kunstgeschiedenis gestudeerd in Leiden en werk al een paar jaar in de culturele sector voor musea en kunstinstellingen. Daarnaast fotografeer ik ook!

Een collega dus! Een tijdje terug waren wij lekker door die prachtige Haagse duinen aan het fietsen en toen hadden we het over het fenomeen ‘fatshaming’, waar je tegenwoordig meer over hoort, vooral binnen bodypositivity. Soms is fatshaming heel duidelijk, maar vaak is het juist ook heel subtiel. Mensen wringen zich in allerlei bochten om op een subtiele manier iets te zeggen over hoe je eruit ziet, wat vaak toch gemeen of vervelend overkomt. Wat is het eerste dat in jou opkomt als je aan fatshaming denkt?

Dat je heel vaak wordt beoordeeld om wat je doet of niet doet, eet of niet eet, wat je qua kleding draagt of niet draagt, alleen maar omdát je er op een bepaalde manier uitziet.

Wat voor oordeel is dat?

“Het is je eigen schuld.” “Je zou er iets aan kunnen doen, waarom doe je dat niet? Je wil er toch niet zo uitzien?”

Mensen gaan er dus ook van uit dat jij niet zo wil zijn? 

Ja, standaard. Alsof er ergens in mij een dunne vrouw schreeuwt dat ze eruit wil. Dat dat de echte Anoesjka is, en dat de rest van mij nu overschot is, in afwachting van. Maar ik ben dit gewoon. Helemaal. Er is geen dun persoon aan het wachten om vrijgelaten te worden, dat geloof ik niet.

Nee, ik ook niet. Kun je iets meer vertellen over waarom jij eruit ziet zoals je eruit ziet?

Genetische pech. Thuis is iedereen aan de forse kant. Nu ga ik er zelf weer omheen praten, maar ik bedoel dus dik. Iedereen is of neigt naar dik, of dikachtig, of dikkig. Daarnaast in mijn geval ook door medicatie. Door het houden van eten. Door een ingewikkelde relatie met eten omdat ik altijd al dik ben geweest, en door hoe daar thuis en op school mee om werd gegaan. Het zal een combinatie van die dingen zijn. Zelfs als ik héél erg op mijn eten en mijn calorieën let, blijft het een feit dat ik gewoon enorm van koken en van lekker eten hou, en alles lust. Ik denk dat als je niets lust, je minder snel dik wordt…

Je hebt vorige keer ook aan mij verteld dat mensen die dicht bij je staan ‘goedbedoeld’ vervelende dingen hebben gezegd, kun je daar iets over uitweiden?

Ja, dit gebeurt helaas vaak. Dan gaat het om de “We maken ons zorgen om je, we willen dat je gezond bent!”, slechts op basis van hoe ik eruit zie. Inzicht in m’n bloeduitslagen hebben ze immers niet… Dat vind ik altijd ingewikkeld, want ik geloof niet dat je aan de buitenkant van iemand kunt zien of diegene wel of niet gezond is. Gewicht is maar één van de vele factoren. Anderen kunnen misschien slank zijn, maar leven op Redbull en cornflakes. En wat dacht je van mentale gezondheid? Ik denk niet dat iemand zelfhaat aanpraten een sympathieke strategie is die iemands algehele gezondheid verbetert. Alsof ik zelf niet weet hoe ik eruit zie ook. En zelfs al zou ik mega ongezond zijn, dan nog verdien ik respect.

Inderdaad. Er zijn natuurlijk ook mensen die dun zijn, maar wel roken, of drugs gebruiken, veel alcohol drinken, weinig slapen of leven op burgers en pizza. Elk lijf reageert anders en genen spelen ook een rol. Dik is niet per definitie ongezond, net als dat dun niet per definitie gezond is. 

Precies, zo circuleerde er laatst een foto op social media van een dun meisje die in een restaurant een extra, extra large en heel vet gerecht had gegeten en daarna ook nog een dessert wilde, waarop allemaal reacties kwamen zoals ‘I wanna be her’ en “I wanna marry her”, “The girlfriend I need in my life” etc. Daarnaast stond een foto van een dik meisje die voor het eerst in een badpak naar het strand had durven gaan en daar trots op was. Onder die foto stonden reacties als “You fat, unhealthy pig” en “You shouldn’t be at the beach” en “You should be ashamed of yourself” etc. Deze dubbele standaard man… Pfff…

Dat plaatje heb ik ook gezien ja, echt ongelooflijk.

Ja, dan ben je dik en dan mag je dus blijkbaar niet eens genieten van het mooie weer, moet je je schamen, verstoppen en ben je ongezond. Maar als je dun bent en 4000 calorieën aan hamburgers weg eet dan is dat ineens ‘#goals’ en ‘#queen’.

Men wil blijkbaar geen dikke mensen zien. Dik zijn is tot zoiets verschrikkelijks gemaakt. Net als dat wanneer je zegt; “Ik ben dik”, mensen reageren met “Nee joh, je bent hartstikke mooi!” Uhm, ik zei niet dat ik lelijk was?

Ja, of mensen die mopperen “Bah, ik moet echt afvallen, ik zie er niet uit…”  en vervolgens zeggen ze  “Maar jij ziet er wel goed uit hoor!”. Tsja… Dik staat nog te vaak gelijk aan lelijk in de volksmond. Dat is heel schadelijk en zonde, want ik heb geen zin om het korte leven dat we als mens op deze planeet hebben te spenderen aan me schamen, mezelf haten, ontevreden zijn en mezelf altijd maar willen veranderen. Ik kan toch veel beter mijn tijd spenderen met leren ok te zijn met wie ik ben. Dit is het, ik zorg goed voor mezelf: daar hoort sla en beweging bij, maar ook af en toe bier of ijs of chocola. Dan heb ik toch een veel leuker leven dan wanneer ik de hele tijd bezig ben met mezelf willen veranderen en het gevoel hebben dat ik er niet mag zijn?

Ja, zeker. Heb je ook het gevoel dat mensen het dan op zich nog wel prima vinden dat je dik bent, als je maar wél alles eraan doet om dat niet te zijn? 

Precies dat eigenlijk ja. Mensen vinden het best ok als je maar een ‘good fatty’ bent. Als je maar A) op allerlei manieren uit dat je niet tevreden bent met hoe je eruit ziet en vooral niet dik zou willen zijn en B) ook alles eraan doet om het niet te zijn. Dat je de hele tijd laat zien dat je veel sport en dat je veel sla eet. Dat je het zelf ook héél vervelend vindt. Dan kunnen mensen het wel een soort plekje geven door je in een slachtofferrol te plaatsen: “Ach gossie, wat rot voor je dat je er zo uitziet, want ik zie dat je zo je best doet.” Alsof ik een slachtoffer ben van mijn eigen lichaam…  Als je dan een keer een ijsje of een frietje zit te eten, dan zal het wel je eigen schuld zijn. Stel je voor dat je dik bent, en een ijsje eet terwijl je jezelf niet haat en je daarna ook niet de hele avond schuldig voelt… “Bad fatty!”

Er zijn natuurlijk ook gewoon mensen die, hoe shocking dat voor sommigen ook mag zijn, dik altijd al mooi vinden. Die zich aangetrokken voelen tot dikke mensen. Vrouwen die zichzelf echt mooier vinden met een dik lichaam. Dat wordt vaak niet serieus genomen.

Ja, er wordt dan vaak gedaan alsof dat een soort afwijking of een fetisj is, of je bent een feeder. Onzin. Als iets de kenmerken van een fetisj vertoont is het de obsessie met dun zijn en het idee dat een lichaam 100% maakbaar is. Het hele idee dat er één soort mooi is, is bizar. We worden er allemaal ongelukkig van, maar houden het tegelijkertijd zelf in stand door er aan deel te nemen. En dat is zonde, want er zijn een hoop vrouwen (en andere mensen) die zich rot voelen over zichzelf. Maar we doen allemaal mee met die industrie! En de industrie zelf gaat er natuurlijk ook lekker mee door, want ze verdienen goud geld aan onze zelfhaat en onzekerheid.

Hoe oud was jij toen je voor het eerst een rotopmerking kreeg over je gewicht? 

Ik denk in groep 4 op de basisschool. Ik weet wel dat we toen ik rond de 8 jaar oud was voor het eerst met het hele gezin op dieet gingen: maaltijden vervangen met shakes.

Wauw. Acht jaar oud.

Tsja… Ik begrijp het ergens wel: ook toen was dat idee er al dat dik per definitie ongezond is. Mijn ouders maakten zich zorgen om hun eigen gewicht, wilden afvallen, en ik was ook dik, dus dan is die conclusie snel getrokken. Allemaal op dieet. Ik geloof gewoon niet dat dat gezond is. Zeker die crashdiëten, met shakes etc. Dat werkt gewoon niet op de lange termijn. Heeft het ook niet gedaan toen. Plus, je geeft daarmee ook meteen je kinderen het idee mee dat dik zijn – hoe zij zijn – niet ok is: zoals je er nu uitziet, daar moet je wat tegen doen. Lijkt me niet iets waar je als kind al mee bezig zou moeten zijn. Ik vind het zelfs zonde van je tijd als volwassene.

Laat kinderen lekker kind zijn en nog even vrij van schoonheidsidealen en onzekerheid. Ben je wel eens heel emotioneel geworden door een rotopmerking? 

Het uitte zich bij mij vroeger buitenshuis altijd in humor en een grote mond. De tactiek werd dat ik gewoon ergere grapjes over mezelf ging maken, dan was ik de nare opmerkingen voor. Dan had ik mezelf alvast naar beneden gehaald en konden anderen dat niet meer doen. Ik ontnam ze zo de kans en de macht om rot tegen me te doen, want ik had dat zelf al gedaan. Tenminste, dat was mijn theorie. Maar wat je daarmee in de praktijk creëert is je hele leven een monoloog in je eigen hoofd: ik ben dik en dat is inderdaad lelijk, ik ben dik en dat is inderdaad slecht, ik ben dik en daarom zal ik inderdaad nooit een vriendje hebben. Dat is, als je daarna weer alleen thuis bent, best verdrietig en eenzaam.

Even for the record: we zitten hier in een fantastisch leuk huis waar Anoesjka samenwoont met haar superlieve vriend waar ze al meer dan 10 jaar mee samen is, dus dat soort gedachten slaan natuurlijk nergens op! Ik vind je een prachtvrouw, Noes.

Lief! Dankjewel! Nu ik ouder ben heb ik daar ook wel andere opvattingen over gekregen gelukkig. Maar het blijft een constante discussie tussen je oude en je nieuwe ideeën in je eigen hoofd.

Misschien wel leuk om te weten: ik ben ook héél dun geweest in verband met een ziekte. De helft van nu in kilo’s. Ook toen keek ik nog in de spiegel naar kwabjes en vetjes en rolletjes en was ik niet tevreden. Dus ik heb die andere kant meegemaakt en toen was ik óók onzeker. En nog belangrijker, toen was ik héél ongezond. Sterker nog, ik zit veel lekkerder in mijn vel nu, dan die tientallen kilo’s geleden.

Mental health is ook health. Mensen zeggen vaak dingen tegen je onder het mom van bezorgdheid over je gezondheid, terwijl ze de mentale kant dan dus even vergeten.

Juist. Dan denk ik, wie lag er gister pas om 5 uur in bed na 20 biertjes? Wie rookt en leeft op Redbull? Jij. Terwijl ik er al om 11 uur in lag na mijn kopje kruidenthee en lunch met salade. Wie is dan gezonder? Niet om te Redbull-en-sigaret-shamen (haha), maar meer om te laten zien dat zulke opmerkingen zo frustrerend en nietszeggend zijn.

Daarnaast gaan mensen vaak op zoek naar andere woorden dan ‘dik’. Neeee, je bent niet dik! Je bent gewoon stevig, of “gezellig”. Mensen durven niet eens het woord dik hardop te zeggen. En dat snap ik wel, het hangt samen met onze cultuur en het beeld dat van dik bestaat in de media: dik is lui, dik is vraatzucht, dik is lelijk, slecht etc. Maar door mij met zulke handschoentjes vast te pakken en door niet hardop te durven zeggen dat ik dik ben, bevestig je indirect dat het iets héél naars is om te zijn. Het zijn vaak vrienden die dit doen, en naar of lelijk vinden ze me niet, want ze vinden mij leuk – en dat gaat niet samen in hun hoofd met het feit dat ik dik ben. Maar ik kan toch ook leuk én dik zijn? En knap én dik? En grappig én dik?

Het is bijna het gekke neefje van de familie waar niemand over durft te praten. 

Ja, mensen draaien er heel erg omheen, een soort elephant in the room (letterlijk, haha). Dat is zonde, want ook daarmee hou je juist de schaamte en een negatief beeld in stand.

Ik merk aan mezelf ook dat ik beïnvloed ben door die cultuur in magazines en social media, maar ook mijn opvoeding, terwijl ik dat niet wil. Toen ik aan het begin van het interview zei, ik ben hier met Anoesjka en Anoesjka is dik, vond ik dat al heel moeilijk om dat over mijn lippen te krijgen omdat ik dacht, “wat gemeen”. Terwijl ik heel bewust niet wilde zeggen “een vrouw met een maatje meer” of “groot” of “stevig”, omdat we het hier eerder over hebben gehad. Noem het beestje bij de naam.

Ja, al die andere woorden kloppen ook wel, maar ik ben ook gewoon dik. Het werkt voor mij heel empowering om die term terug te claimen. Dik is een woord waar niet intrinsiek een waardeoordeel aan verbonden is. Dat hebben wij mensen zelf gedaan. Het is een woord net als kort, lang, dun, breed, smal.

Ja, helemaal mee eens. En dan tóch, ondanks dat we het hier al meermaals over hebben gehad, vind ik het nog lastig. 

Snap ik heel goed. Vind ik zelf vaak ook nog. Ondanks dat ik er nu heel anders over denk en meestal ok ben met mezelf, is er vanwege meer dan 25 jaar waarin ‘dik’ wél een belediging was, ook vaak nog een stemmetje dat zegt “Oh wat naar, wat gemeen!”. Dan spreek ik mezelf meteen toe: “Nee, dat is het niet.” Maar het zit zó diep en dat maakt het ook een moeilijk maar vooral belangrijk onderwerp om over te praten. Die 25 jaar lang boodschap A vervang je niet zo makkelijk door 2 jaar lang boodschap B te gebruiken naar jezelf toe. Taal is zoveel krachtiger dan we ons doorgaans realiseren. Door taal te veranderen, veranderen we de beeldvorming en de daarmee samenhangende oordelen.

Stoppen met eromheen lullen dus. 

Ja, want eigenlijk zeg je daarmee indirect: “Het is niet goed dat jij dik bent. Dat moet je niet willen zijn, dat is iets om je voor te schamen, daarom praten we er niet over. Laten we focussen op hoe gezellig je bent.” Ik neem dat mensen niet kwalijk, maar het is wel iets waar we, door er open over te praten, met zijn allen aan kunnen werken. Hoe fijn zou het zijn als we de waardeoordelen los gaan zien van woorden als dik en dun… Hoe fijn zou het zijn als iedereen zich lekkerder in zijn vel voelt. Ook als je niet dik bent volgens de maatstaven van de maatschappij, maar je wel eens zo voelt of onzeker over iets anders bent…

Daar hebben we het eerder ook al over gehad: jij hebt mij net wat voedingsadviezen gegeven, omdat ik dus eerlijk heb toegegeven dat ik, ondanks dat ik een aantal maten kleiner draag dan jij, toch wat wil afvallen. Ook ik sta voor de spiegel en denk af en toe “ugh”, hoe is dat voor jou?

Begrijpelijk. Er zijn mensen die nog lichter zijn dan jij, of nog zwaarder dan ik, die dat ook hebben. Iedereen heeft dat op zijn tijd en dat is omdát de maatschappij/media ons vertelt dat dat moet. Dat we niet goed zijn, nooit eigenlijk. Hoe meer we dat geloven, hoe meer we kopen. Ik vind het daarom dus heel dubbel, want inderdaad is er een stemmetje in mij dat zegt “Nou, Jet, als ik jouw lijf had zou ik blij zijn.” maar tegelijkertijd weet ik dat het niet waar is. Want ik hád jouw lijf. Nog dunner zelfs, toen ik ziek was. En toen stond ik me ook voor de spiegel ongelukkig en lelijk te voelen. Het is een menselijk gevoel. Maar ik gun je wel dat je dat meer los kunt laten…

Het gekke is ook dat ik, nu we zo de halve dag bezig zijn met foto’s maken en deze gesprekken, het gevoel heb dat we er een disclaimer bij moeten gaan zetten dat wij dik zijn heus niet promoten als iets gezonds of iets goeds. Dat is ook wat ik heel vaak tegenkom online. Als er een keer iets positiefs gezegd wordt over dikke mensen of over dik zijn, dat dikke mensen ook gezond kunnen zijn, dat dik niet gelijk staat aan ongezond of lelijk, dat er áltijd mensen zijn die gaan roepen: “Jaaa maar je verheerlijkt dik zijn, feit is gewoon dat het grootste gedeelte van de dikke mensen ongezond zijn, dat het risico’s met zich meebrengt…” etc. 

Tsja, het brengt risico’s met zich mee. Maar er zijn ook zat dunne mensen die roken. Of gevaarlijke sporten doen. Of juist nooit sporten. Dat brengt ook risico’s met zich mee. Leven brengt risico’s met zich mee en we gaan allemaal een keer dood. Hier speelt weer die illusie dat je controle op je lichaam en je gezondheid hebt, dat het allemaal maakbaar is. Controle heb je maar in zo’n minuscule mate. Voor het merendeel heb je helemaal geen controle op je gezondheid en of je wel of niet een nare ziekte krijgt. Het is toch geen moreel imperatief dat iedereen moet streven naar, en werken aan, een zo groot mogelijke gezondheid?

Gek idee misschien, maar we missen in het drukke leven van tegenwoordig de controle en grip op dingen. Als we het niet vinden in religie, zoeken we het in voeding en beweging. Al die blogs, kookboeken, diëten, wel koolhydraten, geen koolhydraten, glutenvrij: het is bijna religieus.

Dikke mensen laten zien en bespreekbaar maken gaat ook helemaal niet om verheerlijken, maar om accepteren. We bestaan, en dat mag. Het is een soort tegengif tegen het ene overheersende beeld van slank, dun, knap, etc. Er zijn allerlei soorten maten en mensen, niet alleen de slanke fitgirl die je in de media ziet. Ik ben ook een mens, ik ga ook graag naar het strand, ik eet ook soms een ijsje en ja, ik zorg meestal heel goed voor mezelf. Maar goed voor jezelf zorgen of gezondheid zou geen voorwaarde mogen zijn voor respect of zichtbaarheid. Alle mensen, met alle lichamen, mogen er zijn. Mogen genieten van het leven. Mogen de kleren dragen die ze leuk vinden. En, ook al zou het zo zijn dat ik heel erg ongezond ben vanwege mijn gewicht: that’s none of your business! 

Preach! En dan mag je nog steeds genieten van het leven. Dan ben je nog steeds een waardevol mens en verdien je nog steeds respect en een normale behandeling. Moet je, als je ongezond bent, dan alleen maar in een donker hoekje sla gaan zitten eten en depressief zijn? 

Precies. Dat is onzin. Ik bedoel, ik hou van sla, love sla, voel me lekker van sla, eet elke dag sla, maar niet alleen maar sla. En ook niet omdat anderen vinden dat ik dat moet doen omdat ik eruitzie zoals ik eruitzie.

Mooi. Jij hebt ook nog twee boeken die je wil aanraden voor de geïnteresseerden?

Klopt! ‘Dietland’ van Sarai Walker en ‘Shrill’ van Lindy West. ‘Dietland’ is fictie en volgt het leven van de (dikke) hoofdpersoon Plum en is daarnaast een soort dystopisch feministisch wraak verhaal. Lindy West schrijft columns, o.a. voor de New York Times en zij schrijft ‘Shrill’, non-fictie, over het leven als vrouw die ruimte inneemt. Letterlijk en figuurlijk. Ze gaat erop in dat vrouwen opgroeien met het doel ‘klein’ te zijn, passief, hongerig, onopvallend. Zij wil dat idee verbrijzelen, en laten zien dat je er letterlijk en figuurlijk mag zijn. In je omvang, maar ook verbaal, en als vrouw überhaupt.

Als afsluiter, hoe kun jij het beeld samenvatten dat jij wil kapotslaan. Van welk idee moet men echt af?

Dik is lelijk. Of beter nog, dik is waardeloos. Dat omvat het beter, want met lelijk zou ik nog kunnen leven. De een zal me lelijk vinden, de ander mooi, dat is subjectief. Maar dat je als je dik bent meteen een soort waardeloos, lui figuur bent en dat je er niet mag zijn, dát is zo schadelijk. Je mag er zijn, in welke vorm of maat ook.

Ik trap af met mijn vriendin Joyce, die in Cambodja een Vipassana meditatie heeft gedaan. Hoi! Vertel eerst maar even wat over jezelf!

Hoi! Joyce, al heel lang een vriendin van Jet. Ik werk bij de Raad van de Kinderbescherming en dat vind ik heel leuk. Mijn vriend Elmar en ik zijn net terug van een half jaar reizen door Azië, waar we hele gave dingen hebben meegemaakt, gezien en gedaan. Over één van die dingen wil ik het wat specifieker hebben en dat is Vipassana, een meditatievorm die ik in Cambodja heb geleerd tijdens een tiendaagse retreat.

Vipassana, waar staat het voor?

Het betekent ‘de dingen zien zoals ze werkelijk zijn’, al weet ik niet of dat de letterlijke vertaling is, maar zo zit het in mijn hoofd en dat is het idee van de retreat.

En wat houdt het in, wat heb je daar allemaal gedaan?

Het duurt dus tien dagen, je zit intern in een soort kamp, ‘retreat’ vind ik altijd meer klinken alsof je lekker in bubbelbaden zit en massages krijgt, maar zo chill is het niet. Je leert in tien dagen de basistechniek van Vipassana, en een belangrijk en groot onderdeel daarvan is stilte. Het is de bedoeling dat je tien dagen lang je mond houdt, totaal geen contact met de andere aanwezigen hebt. Het is een heel individueel proces, waarbij je alleen tijdens één moment per dag contact hebt met een docent om vragen te stellen.

Wauw, klinkt behoorlijk confronterend en heftig. Hoe kwam je tot het besluit om dit te gaan doen? Waarom? 

Toen ik er voor het eerst over hoorde was ik veertien en dacht ik: wáárom zou iemand dat in vredesnaam ooit doen. Er was één ding dat ik zeker wist en dat was dat ik nóóit Vipassana zou gaan doen. Ik vond het waanzin. Een paar jaar later kwam een vriendin van me terug van een Vipassana kamp en zei: “Wauw, alles is gewoon goed nu, het maakt niet uit wat er gebeurt, alles is goed.”

Daardoor raakte ik geïnteresseerd, ik vond het zo bijzonder om te zien wat het met haar deed. Het kwam toen wel op mijn lijstje om ooit te gaan doen, maar samen met de gedachte: dit kun jij nooit. Dit kan je niet aan. Je rent er gillend weg na twee dagen. Daarnaast vond ik het best pittig om er twee weken vrij voor te nemen. Veel mensen hebben maar vier of vijf weken vakantie per jaar, ga ik dan echt tien dagen besteden aan een beetje m’n bek houden de hele dag?

Voor zo’n gezellig persoon als jij best een uitdaging?

Nou, eigenlijk viel het stil zijn me nog best wel mee, dat vond ik bijna nog het makkelijkste.

Wat was het moeilijkste?

Alleen zijn met je gedachtes. Niet praten is eigenlijk heel fijn en rustig, maar echt alleen zijn met alles wat er tijdens die tien dagen in je opkomt is best confronterend. Daarnaast de discipline opbrengen om daadwerkelijk die tien uur per dag in kleermakerszit te blijven mediteren.

Tien uur per dag!?

Jup.

Wauw. Ik wilde hierna vragen hoe je dag eruit ziet daar, maar eigenlijk zit je dus gewoon de hele dag te mediteren?

Ja, er gaat om vier uur ’s ochtends een gong. Dat is al best een uitdaging voor mij, want ik ben niet echt een ochtendmens. Dan van half vijf tot half zeven ben je twee uur lang aan het mediteren, voordat je ook maar iets anders doet. Daarna is er ontbijt, weer een paar uur meditatie, en dan om elf uur is er lunch. Dat is je laatste maaltijd, de rest van de dag eet je niets meer.

In totaal mediteer je op die manier tien uur en aan het einde van de dag is er een videoles van de oprichter van Vipassana en die vertelt over het Boeddhisme, over de meditatietechniek en over de twijfels en problemen die je tegen kunt komen tijdens dit proces.

Zit je al die tijd met elkaar te mediteren of zit je ook wel eens alleen? Heb je daar een beetje vrijheid in of is het echt een heel strak schema?

Er is een hele grote hal waar mannen en vrouwen gescheiden zitten en er wordt gevraagd of je zoveel mogelijk daar wil mediteren. Er zijn drie uur per dag waarbij je echt móet zitten, waarbij het niet toegestaan is op te staan en weg te lopen. De andere zeven uur zijn ze iets milder. Ik ging dan wel eens vijf minuutjes buiten op een bankje zitten, of naar mijn kamer.

En ik moet toegeven dat ik wel eens van vijf tot zes een keertje in bed ben gedoken en een dutje heb gedaan.

Zijn er, behalve niet praten, nog veel andere regels?

Ja, eigenlijk mag je niks. Geen boeken mee, niet schrijven, niet sporten, geen telefoon. Je hebt alleen jezelf, je kleding en een wasteiltje. Wassen en vegen zijn ook echt mijn nieuwe hobby’s geworden daar, dat is het enige wat je kan doen naast mediteren. In de ochtend na de eerste meditatie, dus om half zeven, stond ik al lustig de vloer aan te vegen en mijn was te doen. Qua kleding is het de bedoeling dat je er bedekt uitziet, dus geen blote schouders, geen blote benen en geen hele strakke kleding, zodat je de andere aanwezigen niet kunt afleiden.

Ik dacht dat ik me daar heel goed aan had gehouden totdat ik dus werd aangesproken door een docent die vroeg ik me toch iets meer wilde bedekken. Ik had het meest slobberige shirt dat ik kon vinden aan, maar de mouwtjes waren blijkbaar te kort.

En toen was daar ‘De Doek’.

Ik had een sarong bij me die ik om mijn schouders sloeg om ze te bedekken, maar die sarong bleek ook voor iets anders heel fijn. Het was daar namelijk 36 graden, zonder airco en met een kapotte ventilator. Het zweet gutste soms van me af en dan kon ik die doek nat maken en over mijn hoofd hangen ter verkoeling. Zat ik daar druipend met die natte doek over me heen in die ruimte. Heel erg fijn, die sarong is echt mijn redding geweest.

Je komt jezelf waarschijnlijk behoorlijk tegen tijdens zo’n Vipassana, heb je veel geleerd? Wat is jouw belangrijkste les geweest, wat maakte het in je los en waar werd je vooral mee geconfronteerd?

Wat vooral heel duidelijk naar voren kwam is mijn slechtste eigenschap ooit: ik vind altijd dat ik niet veroordelend ben, maar eigenlijk ben ik dat soms wel heel erg. Vooral over mensen die ik niet ken. Er was bijvoorbeeld een vrouw waartegen ik vanaf het moment dat ik haar zag een aversie had, ze bewoog irritant en ze probeerde tijdens het mediteren steeds oogcontact te maken en te praten. Ik probeerde haar te vermijden en toch gingen mijn gedachten er tijdens de meditatie steeds naartoe, ik dacht dan: ik vind jou een naar mens, waarom ben jij hier, je hebt geen recht om hier te zijn. Dat slaat natuurlijk helemaal nergens op, en ik merkte door die focus heel sterk wat dat met me deed.

Een van de videolessen ging daar ook over, dat jouw negatieve gedachten je beletten om in harmonie te zijn. Je kunt niet denken ik haat jou, of wat ben jij stom en op hetzelfde moment innerlijke rust voelen en in harmonie zijn. Je doet dus niet alleen een ander tekort, maar ook jezelf. Dat merkte ik dus zelf ook, want in plaats van me te focussen op de meditatie dacht ik aan die vrouw: wat ben jij vervelend.

Dat is natuurlijk iets dat veel naar voren komt bij mediteren, mindfulness, in het nu leven. Je verpest je huidige moment door boos te zijn op een ander of je te irriteren aan iets wat, eerlijk is eerlijk, vaak niet eens zó irritant is.

Ja, dat is echt wat Vipassana je probeert te leren; alles is er gewoon. Een collega die zijn werk altijd te laat inlevert is gewoon een collega die zijn werk te laat inlevert, en dat jij daar geïrriteerd en boos om raakt is jouw ding. Dat verpest jouw moment en dus jouw harmonie op dat moment. Het is maar een gebeurtenis of een sensatie. Ik ben bijvoorbeeld ook heel anders gaan kijken naar pijn. Dat is heel lastig uit te leggen, maar pijn wordt pas pijn als jij het ervaart als pijn. Pijn kan heel oncomfortabel zijn of een hele heftige sensatie, maar pas als jij het labelt als ohh, ah, auw, shit, mijn rug, auw, ik kan niet meer, dán is het pijn. En natuurlijk werkt het niet altijd zo makkelijk, ik heb ook nog steeds pijn en jeuk en irritaties en heb ook voor mezelf besloten dat ik dat prima vind. Ik hoef niet verlicht te zijn en altijd elk moment totaal zonder oordeel of angst te zijn.

Denk je dat dat überhaupt bestaat? Denk je echt dat bijvoorbeeld de Dalai Lama nóóit jeuk of pijn heeft, nóóit denkt wat is die persoon irritant, dat kan toch bijna niet?

Dat kan bijna niet nee.

Misschien moet ik de Dalai lama ook maar een keer interviewen.

Ik kan het me in elk geval niet voorstellen voor mezelf, zelfs niet na mijn Vipassana. Ik merkte wel dat ik echt heel erg zacht naar mezelf was, en daar was ik best trots op. In plaats van streng voor mezelf zijn en boos zijn als ik een keer afdwaalde in mijn gedachten, kon ik mezelf heel liefdevol en geduldig weer terug begeleiden naar de meditatie en in mijn lichaam zijn. Ik voelde me echt een moederhond die een weglopende pup zachtjes pakt en weer terug bij het nest brengt. Die zachtheid binnen dat doorzettingsvermogen vond ik mooi.

Zou je het nog een keer doen?

Zeker.

Zou je het ook aanraden aan anderen?

Ja. Op de laatste dag kregen we een film te zien over Vipassana in een zwaar beveiligde, Indiase gevangenis. Die gevangenis stond bekend om zijn zware criminelen en grote misstanden, zoals agressie vanuit bewakers en gedetineerden. Een nieuwe directeur – een hele toffe Indiase powervrouw – wilde het leefklimaat daar drastisch verbeteren en kwam op Vipassana uit. Ze heeft geregeld dat meneer Goenka, degene die de wereld kennis liet maken met Vipassana, daar meerdere 10-daagse trainingen kwam geven voor honderden gedetineerden per keer. En het is echt magisch wat dat teweeg bracht in de mensen daar. De stoerste drugsdealers en moordenaars staan aan het eind huilend in de armen van hun begeleiders, uit dankbaarheid.

Dat maakte voor mij heel erg duidelijk dat Vipassana echt voor iedereen is: leren om innerlijke rust, focus en liefde te ervaren, waar je ook vandaan komt of naartoe gaat. Er zijn genoeg mensen die zeggen: “dit is niks voor mij”, dat dacht ik vroeger ook, dus ik kan me dat heel goed voorstellen. Maar toch denk ik dat het echt voor iederéén is. Het leert je levenswijsheid, en dat kun je op heel veel manieren vergaren, maar het wordt zó simpel duidelijk hoe je in elkaar zit en hoe je reageert op het leven, zonder dat je ervoor weg kunt lopen. Je móet er zijn. Je móet erdoorheen.

Helemaal terug naar de kern dus.

Ja!