Vandaag praat ik met Anoesjka, en Anoesjka is dik. 

Ja.

We hebben tijdens een fietstocht een keer lang en uitgebreid over fatshaming gepraat samen en toen dachten we; daar moeten we iets mee. Daarom vandaag een openhartig gesprek over hoe het is om dik te zijn. Vertel eerst eens wat over jezelf!

Ik ben 27, ik hou erg veel van m’n kat en m’n vriend, kom oorspronkelijk uit Zeeland maar woon nu in Den Haag en dat vind ik heel fijn. Ik heb kunstgeschiedenis gestudeerd in Leiden en werk al een paar jaar in de culturele sector voor musea en kunstinstellingen. Daarnaast fotografeer ik ook!

Een collega dus! Een tijdje terug waren wij lekker door die prachtige Haagse duinen aan het fietsen en toen hadden we het over het fenomeen ‘fatshaming’, waar je tegenwoordig meer over hoort, vooral binnen bodypositivity. Soms is fatshaming heel duidelijk, maar vaak is het juist ook heel subtiel. Mensen wringen zich in allerlei bochten om op een subtiele manier iets te zeggen over hoe je eruit ziet, wat vaak toch gemeen of vervelend overkomt. Wat is het eerste dat in jou opkomt als je aan fatshaming denkt?

Dat je heel vaak wordt beoordeeld om wat je doet of niet doet, eet of niet eet, wat je qua kleding draagt of niet draagt, alleen maar omdát je er op een bepaalde manier uitziet.

Wat voor oordeel is dat?

“Het is je eigen schuld.” “Je zou er iets aan kunnen doen, waarom doe je dat niet? Je wil er toch niet zo uitzien?”

Mensen gaan er dus ook van uit dat jij niet zo wil zijn? 

Ja, standaard. Alsof er ergens in mij een dunne vrouw schreeuwt dat ze eruit wil. Dat dat de echte Anoesjka is, en dat de rest van mij nu overschot is, in afwachting van. Maar ik ben dit gewoon. Helemaal. Er is geen dun persoon aan het wachten om vrijgelaten te worden, dat geloof ik niet.

Nee, ik ook niet. Kun je iets meer vertellen over waarom jij eruit ziet zoals je eruit ziet?

Genetische pech. Thuis is iedereen aan de forse kant. Nu ga ik er zelf weer omheen praten, maar ik bedoel dus dik. Iedereen is of neigt naar dik, of dikachtig, of dikkig. Daarnaast in mijn geval ook door medicatie. Door het houden van eten. Door een ingewikkelde relatie met eten omdat ik altijd al dik ben geweest, en door hoe daar thuis en op school mee om werd gegaan. Het zal een combinatie van die dingen zijn. Zelfs als ik héél erg op mijn eten en mijn calorieën let, blijft het een feit dat ik gewoon enorm van koken en van lekker eten hou, en alles lust. Ik denk dat als je niets lust, je minder snel dik wordt…

Je hebt vorige keer ook aan mij verteld dat mensen die dicht bij je staan ‘goedbedoeld’ vervelende dingen hebben gezegd, kun je daar iets over uitweiden?

Ja, dit gebeurt helaas vaak. Dan gaat het om de “We maken ons zorgen om je, we willen dat je gezond bent!”, slechts op basis van hoe ik eruit zie. Inzicht in m’n bloeduitslagen hebben ze immers niet… Dat vind ik altijd ingewikkeld, want ik geloof niet dat je aan de buitenkant van iemand kunt zien of diegene wel of niet gezond is. Gewicht is maar één van de vele factoren. Anderen kunnen misschien slank zijn, maar leven op Redbull en cornflakes. En wat dacht je van mentale gezondheid? Ik denk niet dat iemand zelfhaat aanpraten een sympathieke strategie is die iemands algehele gezondheid verbetert. Alsof ik zelf niet weet hoe ik eruit zie ook. En zelfs al zou ik mega ongezond zijn, dan nog verdien ik respect.

Inderdaad. Er zijn natuurlijk ook mensen die dun zijn, maar wel roken, of drugs gebruiken, veel alcohol drinken, weinig slapen of leven op burgers en pizza. Elk lijf reageert anders en genen spelen ook een rol. Dik is niet per definitie ongezond, net als dat dun niet per definitie gezond is. 

Precies, zo circuleerde er laatst een foto op social media van een dun meisje die in een restaurant een extra, extra large en heel vet gerecht had gegeten en daarna ook nog een dessert wilde, waarop allemaal reacties kwamen zoals ‘I wanna be her’ en “I wanna marry her”, “The girlfriend I need in my life” etc. Daarnaast stond een foto van een dik meisje die voor het eerst in een badpak naar het strand had durven gaan en daar trots op was. Onder die foto stonden reacties als “You fat, unhealthy pig” en “You shouldn’t be at the beach” en “You should be ashamed of yourself” etc. Deze dubbele standaard man… Pfff…

Dat plaatje heb ik ook gezien ja, echt ongelooflijk.

Ja, dan ben je dik en dan mag je dus blijkbaar niet eens genieten van het mooie weer, moet je je schamen, verstoppen en ben je ongezond. Maar als je dun bent en 4000 calorieën aan hamburgers weg eet dan is dat ineens ‘#goals’ en ‘#queen’.

Men wil blijkbaar geen dikke mensen zien. Dik zijn is tot zoiets verschrikkelijks gemaakt. Net als dat wanneer je zegt; “Ik ben dik”, mensen reageren met “Nee joh, je bent hartstikke mooi!” Uhm, ik zei niet dat ik lelijk was?

Ja, of mensen die mopperen “Bah, ik moet echt afvallen, ik zie er niet uit…”  en vervolgens zeggen ze  “Maar jij ziet er wel goed uit hoor!”. Tsja… Dik staat nog te vaak gelijk aan lelijk in de volksmond. Dat is heel schadelijk en zonde, want ik heb geen zin om het korte leven dat we als mens op deze planeet hebben te spenderen aan me schamen, mezelf haten, ontevreden zijn en mezelf altijd maar willen veranderen. Ik kan toch veel beter mijn tijd spenderen met leren ok te zijn met wie ik ben. Dit is het, ik zorg goed voor mezelf: daar hoort sla en beweging bij, maar ook af en toe bier of ijs of chocola. Dan heb ik toch een veel leuker leven dan wanneer ik de hele tijd bezig ben met mezelf willen veranderen en het gevoel hebben dat ik er niet mag zijn?

Ja, zeker. Heb je ook het gevoel dat mensen het dan op zich nog wel prima vinden dat je dik bent, als je maar wél alles eraan doet om dat niet te zijn? 

Precies dat eigenlijk ja. Mensen vinden het best ok als je maar een ‘good fatty’ bent. Als je maar A) op allerlei manieren uit dat je niet tevreden bent met hoe je eruit ziet en vooral niet dik zou willen zijn en B) ook alles eraan doet om het niet te zijn. Dat je de hele tijd laat zien dat je veel sport en dat je veel sla eet. Dat je het zelf ook héél vervelend vindt. Dan kunnen mensen het wel een soort plekje geven door je in een slachtofferrol te plaatsen: “Ach gossie, wat rot voor je dat je er zo uitziet, want ik zie dat je zo je best doet.” Alsof ik een slachtoffer ben van mijn eigen lichaam…  Als je dan een keer een ijsje of een frietje zit te eten, dan zal het wel je eigen schuld zijn. Stel je voor dat je dik bent, en een ijsje eet terwijl je jezelf niet haat en je daarna ook niet de hele avond schuldig voelt… “Bad fatty!”

Er zijn natuurlijk ook gewoon mensen die, hoe shocking dat voor sommigen ook mag zijn, dik altijd al mooi vinden. Die zich aangetrokken voelen tot dikke mensen. Vrouwen die zichzelf echt mooier vinden met een dik lichaam. Dat wordt vaak niet serieus genomen.

Ja, er wordt dan vaak gedaan alsof dat een soort afwijking of een fetisj is, of je bent een feeder. Onzin. Als iets de kenmerken van een fetisj vertoont is het de obsessie met dun zijn en het idee dat een lichaam 100% maakbaar is. Het hele idee dat er één soort mooi is, is bizar. We worden er allemaal ongelukkig van, maar houden het tegelijkertijd zelf in stand door er aan deel te nemen. En dat is zonde, want er zijn een hoop vrouwen (en andere mensen) die zich rot voelen over zichzelf. Maar we doen allemaal mee met die industrie! En de industrie zelf gaat er natuurlijk ook lekker mee door, want ze verdienen goud geld aan onze zelfhaat en onzekerheid.

Hoe oud was jij toen je voor het eerst een rotopmerking kreeg over je gewicht? 

Ik denk in groep 4 op de basisschool. Ik weet wel dat we toen ik rond de 8 jaar oud was voor het eerst met het hele gezin op dieet gingen: maaltijden vervangen met shakes.

Wauw. Acht jaar oud.

Tsja… Ik begrijp het ergens wel: ook toen was dat idee er al dat dik per definitie ongezond is. Mijn ouders maakten zich zorgen om hun eigen gewicht, wilden afvallen, en ik was ook dik, dus dan is die conclusie snel getrokken. Allemaal op dieet. Ik geloof gewoon niet dat dat gezond is. Zeker die crashdiëten, met shakes etc. Dat werkt gewoon niet op de lange termijn. Heeft het ook niet gedaan toen. Plus, je geeft daarmee ook meteen je kinderen het idee mee dat dik zijn – hoe zij zijn – niet ok is: zoals je er nu uitziet, daar moet je wat tegen doen. Lijkt me niet iets waar je als kind al mee bezig zou moeten zijn. Ik vind het zelfs zonde van je tijd als volwassene.

Laat kinderen lekker kind zijn en nog even vrij van schoonheidsidealen en onzekerheid. Ben je wel eens heel emotioneel geworden door een rotopmerking? 

Het uitte zich bij mij vroeger buitenshuis altijd in humor en een grote mond. De tactiek werd dat ik gewoon ergere grapjes over mezelf ging maken, dan was ik de nare opmerkingen voor. Dan had ik mezelf alvast naar beneden gehaald en konden anderen dat niet meer doen. Ik ontnam ze zo de kans en de macht om rot tegen me te doen, want ik had dat zelf al gedaan. Tenminste, dat was mijn theorie. Maar wat je daarmee in de praktijk creëert is je hele leven een monoloog in je eigen hoofd: ik ben dik en dat is inderdaad lelijk, ik ben dik en dat is inderdaad slecht, ik ben dik en daarom zal ik inderdaad nooit een vriendje hebben. Dat is, als je daarna weer alleen thuis bent, best verdrietig en eenzaam.

Even for the record: we zitten hier in een fantastisch leuk huis waar Anoesjka samenwoont met haar superlieve vriend waar ze al meer dan 10 jaar mee samen is, dus dat soort gedachten slaan natuurlijk nergens op! Ik vind je een prachtvrouw, Noes.

Lief! Dankjewel! Nu ik ouder ben heb ik daar ook wel andere opvattingen over gekregen gelukkig. Maar het blijft een constante discussie tussen je oude en je nieuwe ideeën in je eigen hoofd.

Misschien wel leuk om te weten: ik ben ook héél dun geweest in verband met een ziekte. De helft van nu in kilo’s. Ook toen keek ik nog in de spiegel naar kwabjes en vetjes en rolletjes en was ik niet tevreden. Dus ik heb die andere kant meegemaakt en toen was ik óók onzeker. En nog belangrijker, toen was ik héél ongezond. Sterker nog, ik zit veel lekkerder in mijn vel nu, dan die tientallen kilo’s geleden.

Mental health is ook health. Mensen zeggen vaak dingen tegen je onder het mom van bezorgdheid over je gezondheid, terwijl ze de mentale kant dan dus even vergeten.

Juist. Dan denk ik, wie lag er gister pas om 5 uur in bed na 20 biertjes? Wie rookt en leeft op Redbull? Jij. Terwijl ik er al om 11 uur in lag na mijn kopje kruidenthee en lunch met salade. Wie is dan gezonder? Niet om te Redbull-en-sigaret-shamen (haha), maar meer om te laten zien dat zulke opmerkingen zo frustrerend en nietszeggend zijn.

Daarnaast gaan mensen vaak op zoek naar andere woorden dan ‘dik’. Neeee, je bent niet dik! Je bent gewoon stevig, of “gezellig”. Mensen durven niet eens het woord dik hardop te zeggen. En dat snap ik wel, het hangt samen met onze cultuur en het beeld dat van dik bestaat in de media: dik is lui, dik is vraatzucht, dik is lelijk, slecht etc. Maar door mij met zulke handschoentjes vast te pakken en door niet hardop te durven zeggen dat ik dik ben, bevestig je indirect dat het iets héél naars is om te zijn. Het zijn vaak vrienden die dit doen, en naar of lelijk vinden ze me niet, want ze vinden mij leuk – en dat gaat niet samen in hun hoofd met het feit dat ik dik ben. Maar ik kan toch ook leuk én dik zijn? En knap én dik? En grappig én dik?

Het is bijna het gekke neefje van de familie waar niemand over durft te praten. 

Ja, mensen draaien er heel erg omheen, een soort elephant in the room (letterlijk, haha). Dat is zonde, want ook daarmee hou je juist de schaamte en een negatief beeld in stand.

Ik merk aan mezelf ook dat ik beïnvloed ben door die cultuur in magazines en social media, maar ook mijn opvoeding, terwijl ik dat niet wil. Toen ik aan het begin van het interview zei, ik ben hier met Anoesjka en Anoesjka is dik, vond ik dat al heel moeilijk om dat over mijn lippen te krijgen omdat ik dacht, “wat gemeen”. Terwijl ik heel bewust niet wilde zeggen “een vrouw met een maatje meer” of “groot” of “stevig”, omdat we het hier eerder over hebben gehad. Noem het beestje bij de naam.

Ja, al die andere woorden kloppen ook wel, maar ik ben ook gewoon dik. Het werkt voor mij heel empowering om die term terug te claimen. Dik is een woord waar niet intrinsiek een waardeoordeel aan verbonden is. Dat hebben wij mensen zelf gedaan. Het is een woord net als kort, lang, dun, breed, smal.

Ja, helemaal mee eens. En dan tóch, ondanks dat we het hier al meermaals over hebben gehad, vind ik het nog lastig. 

Snap ik heel goed. Vind ik zelf vaak ook nog. Ondanks dat ik er nu heel anders over denk en meestal ok ben met mezelf, is er vanwege meer dan 25 jaar waarin ‘dik’ wél een belediging was, ook vaak nog een stemmetje dat zegt “Oh wat naar, wat gemeen!”. Dan spreek ik mezelf meteen toe: “Nee, dat is het niet.” Maar het zit zó diep en dat maakt het ook een moeilijk maar vooral belangrijk onderwerp om over te praten. Die 25 jaar lang boodschap A vervang je niet zo makkelijk door 2 jaar lang boodschap B te gebruiken naar jezelf toe. Taal is zoveel krachtiger dan we ons doorgaans realiseren. Door taal te veranderen, veranderen we de beeldvorming en de daarmee samenhangende oordelen.

Stoppen met eromheen lullen dus. 

Ja, want eigenlijk zeg je daarmee indirect: “Het is niet goed dat jij dik bent. Dat moet je niet willen zijn, dat is iets om je voor te schamen, daarom praten we er niet over. Laten we focussen op hoe gezellig je bent.” Ik neem dat mensen niet kwalijk, maar het is wel iets waar we, door er open over te praten, met zijn allen aan kunnen werken. Hoe fijn zou het zijn als we de waardeoordelen los gaan zien van woorden als dik en dun… Hoe fijn zou het zijn als iedereen zich lekkerder in zijn vel voelt. Ook als je niet dik bent volgens de maatstaven van de maatschappij, maar je wel eens zo voelt of onzeker over iets anders bent…

Daar hebben we het eerder ook al over gehad: jij hebt mij net wat voedingsadviezen gegeven, omdat ik dus eerlijk heb toegegeven dat ik, ondanks dat ik een aantal maten kleiner draag dan jij, toch wat wil afvallen. Ook ik sta voor de spiegel en denk af en toe “ugh”, hoe is dat voor jou?

Begrijpelijk. Er zijn mensen die nog lichter zijn dan jij, of nog zwaarder dan ik, die dat ook hebben. Iedereen heeft dat op zijn tijd en dat is omdát de maatschappij/media ons vertelt dat dat moet. Dat we niet goed zijn, nooit eigenlijk. Hoe meer we dat geloven, hoe meer we kopen. Ik vind het daarom dus heel dubbel, want inderdaad is er een stemmetje in mij dat zegt “Nou, Jet, als ik jouw lijf had zou ik blij zijn.” maar tegelijkertijd weet ik dat het niet waar is. Want ik hád jouw lijf. Nog dunner zelfs, toen ik ziek was. En toen stond ik me ook voor de spiegel ongelukkig en lelijk te voelen. Het is een menselijk gevoel. Maar ik gun je wel dat je dat meer los kunt laten…

Het gekke is ook dat ik, nu we zo de halve dag bezig zijn met foto’s maken en deze gesprekken, het gevoel heb dat we er een disclaimer bij moeten gaan zetten dat wij dik zijn heus niet promoten als iets gezonds of iets goeds. Dat is ook wat ik heel vaak tegenkom online. Als er een keer iets positiefs gezegd wordt over dikke mensen of over dik zijn, dat dikke mensen ook gezond kunnen zijn, dat dik niet gelijk staat aan ongezond of lelijk, dat er áltijd mensen zijn die gaan roepen: “Jaaa maar je verheerlijkt dik zijn, feit is gewoon dat het grootste gedeelte van de dikke mensen ongezond zijn, dat het risico’s met zich meebrengt…” etc. 

Tsja, het brengt risico’s met zich mee. Maar er zijn ook zat dunne mensen die roken. Of gevaarlijke sporten doen. Of juist nooit sporten. Dat brengt ook risico’s met zich mee. Leven brengt risico’s met zich mee en we gaan allemaal een keer dood. Hier speelt weer die illusie dat je controle op je lichaam en je gezondheid hebt, dat het allemaal maakbaar is. Controle heb je maar in zo’n minuscule mate. Voor het merendeel heb je helemaal geen controle op je gezondheid en of je wel of niet een nare ziekte krijgt. Het is toch geen moreel imperatief dat iedereen moet streven naar, en werken aan, een zo groot mogelijke gezondheid?

Gek idee misschien, maar we missen in het drukke leven van tegenwoordig de controle en grip op dingen. Als we het niet vinden in religie, zoeken we het in voeding en beweging. Al die blogs, kookboeken, diëten, wel koolhydraten, geen koolhydraten, glutenvrij: het is bijna religieus.

Dikke mensen laten zien en bespreekbaar maken gaat ook helemaal niet om verheerlijken, maar om accepteren. We bestaan, en dat mag. Het is een soort tegengif tegen het ene overheersende beeld van slank, dun, knap, etc. Er zijn allerlei soorten maten en mensen, niet alleen de slanke fitgirl die je in de media ziet. Ik ben ook een mens, ik ga ook graag naar het strand, ik eet ook soms een ijsje en ja, ik zorg meestal heel goed voor mezelf. Maar goed voor jezelf zorgen of gezondheid zou geen voorwaarde mogen zijn voor respect of zichtbaarheid. Alle mensen, met alle lichamen, mogen er zijn. Mogen genieten van het leven. Mogen de kleren dragen die ze leuk vinden. En, ook al zou het zo zijn dat ik heel erg ongezond ben vanwege mijn gewicht: that’s none of your business! 

Preach! En dan mag je nog steeds genieten van het leven. Dan ben je nog steeds een waardevol mens en verdien je nog steeds respect en een normale behandeling. Moet je, als je ongezond bent, dan alleen maar in een donker hoekje sla gaan zitten eten en depressief zijn? 

Precies. Dat is onzin. Ik bedoel, ik hou van sla, love sla, voel me lekker van sla, eet elke dag sla, maar niet alleen maar sla. En ook niet omdat anderen vinden dat ik dat moet doen omdat ik eruitzie zoals ik eruitzie.

Mooi. Jij hebt ook nog twee boeken die je wil aanraden voor de geïnteresseerden?

Klopt! ‘Dietland’ van Sarai Walker en ‘Shrill’ van Lindy West. ‘Dietland’ is fictie en volgt het leven van de (dikke) hoofdpersoon Plum en is daarnaast een soort dystopisch feministisch wraak verhaal. Lindy West schrijft columns, o.a. voor de New York Times en zij schrijft ‘Shrill’, non-fictie, over het leven als vrouw die ruimte inneemt. Letterlijk en figuurlijk. Ze gaat erop in dat vrouwen opgroeien met het doel ‘klein’ te zijn, passief, hongerig, onopvallend. Zij wil dat idee verbrijzelen, en laten zien dat je er letterlijk en figuurlijk mag zijn. In je omvang, maar ook verbaal, en als vrouw überhaupt.

Als afsluiter, hoe kun jij het beeld samenvatten dat jij wil kapotslaan. Van welk idee moet men echt af?

Dik is lelijk. Of beter nog, dik is waardeloos. Dat omvat het beter, want met lelijk zou ik nog kunnen leven. De een zal me lelijk vinden, de ander mooi, dat is subjectief. Maar dat je als je dik bent meteen een soort waardeloos, lui figuur bent en dat je er niet mag zijn, dát is zo schadelijk. Je mag er zijn, in welke vorm of maat ook.