Ik trap af met mijn vriendin Joyce, die in Cambodja een Vipassana meditatie heeft gedaan. Hoi! Vertel eerst maar even wat over jezelf!

Hoi! Joyce, al heel lang een vriendin van Jet. Ik werk bij de Raad van de Kinderbescherming en dat vind ik heel leuk. Mijn vriend Elmar en ik zijn net terug van een half jaar reizen door Azië, waar we hele gave dingen hebben meegemaakt, gezien en gedaan. Over één van die dingen wil ik het wat specifieker hebben en dat is Vipassana, een meditatievorm die ik in Cambodja heb geleerd tijdens een tiendaagse retreat.

Vipassana, waar staat het voor?

Het betekent ‘de dingen zien zoals ze werkelijk zijn’, al weet ik niet of dat de letterlijke vertaling is, maar zo zit het in mijn hoofd en dat is het idee van de retreat.

En wat houdt het in, wat heb je daar allemaal gedaan?

Het duurt dus tien dagen, je zit intern in een soort kamp, ‘retreat’ vind ik altijd meer klinken alsof je lekker in bubbelbaden zit en massages krijgt, maar zo chill is het niet. Je leert in tien dagen de basistechniek van Vipassana, en een belangrijk en groot onderdeel daarvan is stilte. Het is de bedoeling dat je tien dagen lang je mond houdt, totaal geen contact met de andere aanwezigen hebt. Het is een heel individueel proces, waarbij je alleen tijdens één moment per dag contact hebt met een docent om vragen te stellen.

Wauw, klinkt behoorlijk confronterend en heftig. Hoe kwam je tot het besluit om dit te gaan doen? Waarom? 

Toen ik er voor het eerst over hoorde was ik veertien en dacht ik: wáárom zou iemand dat in vredesnaam ooit doen. Er was één ding dat ik zeker wist en dat was dat ik nóóit Vipassana zou gaan doen. Ik vond het waanzin. Een paar jaar later kwam een vriendin van me terug van een Vipassana kamp en zei: “Wauw, alles is gewoon goed nu, het maakt niet uit wat er gebeurt, alles is goed.”

Daardoor raakte ik geïnteresseerd, ik vond het zo bijzonder om te zien wat het met haar deed. Het kwam toen wel op mijn lijstje om ooit te gaan doen, maar samen met de gedachte: dit kun jij nooit. Dit kan je niet aan. Je rent er gillend weg na twee dagen. Daarnaast vond ik het best pittig om er twee weken vrij voor te nemen. Veel mensen hebben maar vier of vijf weken vakantie per jaar, ga ik dan echt tien dagen besteden aan een beetje m’n bek houden de hele dag?

Voor zo’n gezellig persoon als jij best een uitdaging?

Nou, eigenlijk viel het stil zijn me nog best wel mee, dat vond ik bijna nog het makkelijkste.

Wat was het moeilijkste?

Alleen zijn met je gedachtes. Niet praten is eigenlijk heel fijn en rustig, maar echt alleen zijn met alles wat er tijdens die tien dagen in je opkomt is best confronterend. Daarnaast de discipline opbrengen om daadwerkelijk die tien uur per dag in kleermakerszit te blijven mediteren.

Tien uur per dag!?

Jup.

Wauw. Ik wilde hierna vragen hoe je dag eruit ziet daar, maar eigenlijk zit je dus gewoon de hele dag te mediteren?

Ja, er gaat om vier uur ’s ochtends een gong. Dat is al best een uitdaging voor mij, want ik ben niet echt een ochtendmens. Dan van half vijf tot half zeven ben je twee uur lang aan het mediteren, voordat je ook maar iets anders doet. Daarna is er ontbijt, weer een paar uur meditatie, en dan om elf uur is er lunch. Dat is je laatste maaltijd, de rest van de dag eet je niets meer.

In totaal mediteer je op die manier tien uur en aan het einde van de dag is er een videoles van de oprichter van Vipassana en die vertelt over het Boeddhisme, over de meditatietechniek en over de twijfels en problemen die je tegen kunt komen tijdens dit proces.

Zit je al die tijd met elkaar te mediteren of zit je ook wel eens alleen? Heb je daar een beetje vrijheid in of is het echt een heel strak schema?

Er is een hele grote hal waar mannen en vrouwen gescheiden zitten en er wordt gevraagd of je zoveel mogelijk daar wil mediteren. Er zijn drie uur per dag waarbij je echt móet zitten, waarbij het niet toegestaan is op te staan en weg te lopen. De andere zeven uur zijn ze iets milder. Ik ging dan wel eens vijf minuutjes buiten op een bankje zitten, of naar mijn kamer.

En ik moet toegeven dat ik wel eens van vijf tot zes een keertje in bed ben gedoken en een dutje heb gedaan.

Zijn er, behalve niet praten, nog veel andere regels?

Ja, eigenlijk mag je niks. Geen boeken mee, niet schrijven, niet sporten, geen telefoon. Je hebt alleen jezelf, je kleding en een wasteiltje. Wassen en vegen zijn ook echt mijn nieuwe hobby’s geworden daar, dat is het enige wat je kan doen naast mediteren. In de ochtend na de eerste meditatie, dus om half zeven, stond ik al lustig de vloer aan te vegen en mijn was te doen. Qua kleding is het de bedoeling dat je er bedekt uitziet, dus geen blote schouders, geen blote benen en geen hele strakke kleding, zodat je de andere aanwezigen niet kunt afleiden.

Ik dacht dat ik me daar heel goed aan had gehouden totdat ik dus werd aangesproken door een docent die vroeg ik me toch iets meer wilde bedekken. Ik had het meest slobberige shirt dat ik kon vinden aan, maar de mouwtjes waren blijkbaar te kort.

En toen was daar ‘De Doek’.

Ik had een sarong bij me die ik om mijn schouders sloeg om ze te bedekken, maar die sarong bleek ook voor iets anders heel fijn. Het was daar namelijk 36 graden, zonder airco en met een kapotte ventilator. Het zweet gutste soms van me af en dan kon ik die doek nat maken en over mijn hoofd hangen ter verkoeling. Zat ik daar druipend met die natte doek over me heen in die ruimte. Heel erg fijn, die sarong is echt mijn redding geweest.

Je komt jezelf waarschijnlijk behoorlijk tegen tijdens zo’n Vipassana, heb je veel geleerd? Wat is jouw belangrijkste les geweest, wat maakte het in je los en waar werd je vooral mee geconfronteerd?

Wat vooral heel duidelijk naar voren kwam is mijn slechtste eigenschap ooit: ik vind altijd dat ik niet veroordelend ben, maar eigenlijk ben ik dat soms wel heel erg. Vooral over mensen die ik niet ken. Er was bijvoorbeeld een vrouw waartegen ik vanaf het moment dat ik haar zag een aversie had, ze bewoog irritant en ze probeerde tijdens het mediteren steeds oogcontact te maken en te praten. Ik probeerde haar te vermijden en toch gingen mijn gedachten er tijdens de meditatie steeds naartoe, ik dacht dan: ik vind jou een naar mens, waarom ben jij hier, je hebt geen recht om hier te zijn. Dat slaat natuurlijk helemaal nergens op, en ik merkte door die focus heel sterk wat dat met me deed.

Een van de videolessen ging daar ook over, dat jouw negatieve gedachten je beletten om in harmonie te zijn. Je kunt niet denken ik haat jou, of wat ben jij stom en op hetzelfde moment innerlijke rust voelen en in harmonie zijn. Je doet dus niet alleen een ander tekort, maar ook jezelf. Dat merkte ik dus zelf ook, want in plaats van me te focussen op de meditatie dacht ik aan die vrouw: wat ben jij vervelend.

Dat is natuurlijk iets dat veel naar voren komt bij mediteren, mindfulness, in het nu leven. Je verpest je huidige moment door boos te zijn op een ander of je te irriteren aan iets wat, eerlijk is eerlijk, vaak niet eens zó irritant is.

Ja, dat is echt wat Vipassana je probeert te leren; alles is er gewoon. Een collega die zijn werk altijd te laat inlevert is gewoon een collega die zijn werk te laat inlevert, en dat jij daar geïrriteerd en boos om raakt is jouw ding. Dat verpest jouw moment en dus jouw harmonie op dat moment. Het is maar een gebeurtenis of een sensatie. Ik ben bijvoorbeeld ook heel anders gaan kijken naar pijn. Dat is heel lastig uit te leggen, maar pijn wordt pas pijn als jij het ervaart als pijn. Pijn kan heel oncomfortabel zijn of een hele heftige sensatie, maar pas als jij het labelt als ohh, ah, auw, shit, mijn rug, auw, ik kan niet meer, dán is het pijn. En natuurlijk werkt het niet altijd zo makkelijk, ik heb ook nog steeds pijn en jeuk en irritaties en heb ook voor mezelf besloten dat ik dat prima vind. Ik hoef niet verlicht te zijn en altijd elk moment totaal zonder oordeel of angst te zijn.

Denk je dat dat überhaupt bestaat? Denk je echt dat bijvoorbeeld de Dalai Lama nóóit jeuk of pijn heeft, nóóit denkt wat is die persoon irritant, dat kan toch bijna niet?

Dat kan bijna niet nee.

Misschien moet ik de Dalai lama ook maar een keer interviewen.

Ik kan het me in elk geval niet voorstellen voor mezelf, zelfs niet na mijn Vipassana. Ik merkte wel dat ik echt heel erg zacht naar mezelf was, en daar was ik best trots op. In plaats van streng voor mezelf zijn en boos zijn als ik een keer afdwaalde in mijn gedachten, kon ik mezelf heel liefdevol en geduldig weer terug begeleiden naar de meditatie en in mijn lichaam zijn. Ik voelde me echt een moederhond die een weglopende pup zachtjes pakt en weer terug bij het nest brengt. Die zachtheid binnen dat doorzettingsvermogen vond ik mooi.

Zou je het nog een keer doen?

Zeker.

Zou je het ook aanraden aan anderen?

Ja. Op de laatste dag kregen we een film te zien over Vipassana in een zwaar beveiligde, Indiase gevangenis. Die gevangenis stond bekend om zijn zware criminelen en grote misstanden, zoals agressie vanuit bewakers en gedetineerden. Een nieuwe directeur – een hele toffe Indiase powervrouw – wilde het leefklimaat daar drastisch verbeteren en kwam op Vipassana uit. Ze heeft geregeld dat meneer Goenka, degene die de wereld kennis liet maken met Vipassana, daar meerdere 10-daagse trainingen kwam geven voor honderden gedetineerden per keer. En het is echt magisch wat dat teweeg bracht in de mensen daar. De stoerste drugsdealers en moordenaars staan aan het eind huilend in de armen van hun begeleiders, uit dankbaarheid.

Dat maakte voor mij heel erg duidelijk dat Vipassana echt voor iedereen is: leren om innerlijke rust, focus en liefde te ervaren, waar je ook vandaan komt of naartoe gaat. Er zijn genoeg mensen die zeggen: “dit is niks voor mij”, dat dacht ik vroeger ook, dus ik kan me dat heel goed voorstellen. Maar toch denk ik dat het echt voor iederéén is. Het leert je levenswijsheid, en dat kun je op heel veel manieren vergaren, maar het wordt zó simpel duidelijk hoe je in elkaar zit en hoe je reageert op het leven, zonder dat je ervoor weg kunt lopen. Je móet er zijn. Je móet erdoorheen.

Helemaal terug naar de kern dus.

Ja!